Dolayısıyla kamulaştırma işleminin iptali için de yargı yolu açık olup, bu işlemlere karşı dava açılabilmektedir.
Kamulaştırma (istimlak), devletin (idarenin) kamu yararının gerektiği hallerde, özel mülkiyette bulunan taşınmazın tamamını ya da bir kısmını taşınmaz sahibinin rızası dışında satın almasıdır. Kamulaştırma işlemini yapan idare, bedelini peşin ödemek şartıyla gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerine ait bulunan taşınmaz mallarda hak sahibi olur.
TAPUDA TAŞINMAZ ÜZERİNDE KAMULAŞTIRMA ŞERHİ OLMASI NE ANLAMA GELİR?
İdare kamulaştırma kararı verdikten sonra, kamulaştırma yapılacak taşınmazın tapu siciline şerh verilmesini tapu müdürlüğüne bildirir. Taşınmazınızda kamulaştırma şerhi bulunması, taşınmazınızın kamulaştırılacağını gösterir.
KAMULAŞTIRMA KARARINI İPTAL ETTİREBİLİR MİYİM?
Kamulaştırma işlemi bir “idari işlem” niteliğindedir. Anayasanın 125. Maddesine göre, idarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır. Dolayısıyla kamulaştırma işleminin iptali için de yargı yolu açık olup, bu işlemlere karşı dava açılabilmektedir.
İDARE KAMULAŞTIRMA BEDELİNİ NASIL BELİRLER VE BELİRLENEN TUTARI KABUL ETMEK ZORUNDA MIYIM?
İdarenin oluşturduğu kıymet takdir komisyonu kamulaştırılacak taşınmazın niteliklerine göre bir kıymet takdir eder. Yine idare tarafından oluşturulan uzlaşma komisyonu tarafından kamulaştırılacak taşınmazın sahibi davet edilerek kendisine takdir edilen tutardan düşük bir tutar önerilir. Uzlaşma komisyonunun, kıymet takdir komisyonunun belirlediği tutardan fazlasını teklif etmesi mümkün değildir. Taşınmazı kamulaştırılacak kişi bu tutarı kabul etmek zorunda değildir.
İDARE TARAFINDAN ÖNERİLEN TUTAR KABUL EDİLİRSE NE OLUR?
Malik, idare ile anlaşırsa; idare tarafından, anlaşma tutanağının imzalandığı tarihten itibaren 45 gün içerisinde tutanakta belirtilen bedel hazır edilir. Anlaşma tutanağı idare tarafından tapuya bildirildiğinde kamulaştırılan taşınmaz idare adına tescil edilir. Tescil işlemi ile birlikte taşınmaz boşaltılır. Bu işlemden sonra taşınmaz sahibinden kamulaştırma yolu ile alınmış sayılır ve bu aşamadan sonra malik kamulaştırma işlemine de, kamulaştırma bedeline de itiraz edemez.
2 - KAMULAŞTIRMA BEDELİNİN TESPİTİ VE TESCİL DAVALARI
İdare topladığı bilgi ve belgelerle, kıymet takdiri komisyonu aracılığıyla yaptırmış olduğu bedel tespiti tutanağını ve bu husustaki diğer bilgi ve belgeleri bir dilekçeye ekleyerek, taşınmaz malın bulunduğu yer asliye hukuk mahkemesinde “kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescil” davasını açar. Davayı idare açar. Bu davada taşınmaz maliki tarafından herhangi bir masraf yapılmaz.Açılacak olan kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescil davasında, taşınmaz sahibi tarafından teklifi reddedilen idarenin talebi, kamulaştırma işlemine konu taşınmazın bedelinin mahkemece tespit edilmesi ve bu bedelin ödenmesi sonucunda, taşınmazın idare adına tescil edilmesi üzerinedir. Yerel mahkemedeki dava süreci sonuçlanana kadar, malik taşınmazını kullanmaya devam eder.
Kamulaştırma davalarında mahkeme tarafından gayrimenkulü değerlemeye yetkin kişilerden oluşan bir bilirkişi heyeti oluşturulur. Hakimin başkanlığında bilirkişi heyeti kamulaştırmaya konu taşınmazda keşif yapar. Bu keşifte hakim ve bilirkişiler taşınmazı, taşınmazın konumunu, durumunu bizzat görür ve incelerler.
KAMULAŞTIRMA BEDELİNİ YÜKSELTMEK İÇİN NE YAPILMALIDIR?
Mahkeme aşamasında bilirkişiler tarafından yapılan değerlendirilmelerde, emsaller çok önemlidir. Emsal; dava tarihinden önce satışı gerçekleşmiş, özel amaçlı olmayan, dava konusu taşınmaza nitelik olarak benzeyen ve yakın konumda bulunan satış sözleşmeleridir. Emsal, özellikle arsaların kamulaştırılmasındaki bedel tespitinde anahtar rol oynar. Ödeyeceği tutarı yükseltmek istemeyen davacı mahkemeye idarece çeşitli emsaller sunulur, bu emsaller genellikle düşük değerlidir. Davalı olan taşınmaz sahibinin de iyi bir emsal çalışması yapması ve aktif bir şekilde sürece dahil olması, bilirkişiler ve mahkemenin hakkaniyetli bir neticeye ulaşmasında etkili olacaktır.
