GEÇEN SAYININ DEVAMI
18. triyasik yokoluşu – dinozorların yayılması
201 milyon yıl önce dinozorlar karada çok gösterişli hale geldi, denizde ise ihtiyozor adı verilen dev sürüngenler en önde gelen yırtıcılar haline geldiler. daha sonra ise yeni bir felaket çıkageldi. kimse triyasik yokoluşu’nun nedenini bilmiyor, fakat bu olay canlı türlerinin yaklaşık %80’inin soyunun tükenmesine neden oldu. sonrasında ise karada dominant hale gelmiş olan dinozorlar dev boyutlara ulaştı. bilinen en kütleli tür olan dreadnoughtus schrani, yaklaşık 59 ton ağırlığına ulaşabiliyordu.
19. ilk kuşlar – tüylü uçuş
160 milyon yıl önce kuşlar tüylü dinozorlardan evrilmişlerdir – modern kuşlar aslında, burun yerine gagaya, kol yerine kanatlara sahip olan velociraptorlardır. en bilindik öncül kuş, archaeopteryx 150 milyon yıl önce yaşamıştır. fakat geçtiğimiz yıllarda, çin’de, daha erken dönemlere tarihlenen xiaotingia ve auromis fosilleri bulundu.
20. çiçekler açar – bitki devrimi
130 milyon yıl önce biraz garip gelebilir fakat çiçekler görece yakın dönemde ortaya çıkmışlardır. bitkiler yaklaşık 465 milyon yıldır karada yaşamaktadırlar, fakat bu sürenin üçte ikisinden fazlasında çiçekler ortaya çıkmamıştı. çiçekli bitkiler dinozor çağının ortasında ortaya çıkmışlardır. aynı tanınmışlıktaki çimenler ise çok daha sonra ortaya çıkmışlardır. en eskiye tarihlenen çimen fosilleri 70 milyon yıl öncesine aittir, bu zamandan biraz önce evrilmiş olabilirler.
21. dinozorların yok oluşu – beşinci yok oluş
65 milyon yıl önce 65 milyon yıl önce, devasa bir gök taşı günümüz meksika’sının olduğu bölgeye çarptı. patlama çok şiddetliydi, daha sonra oluşan uzun dönemli etkiler ise daha da kötüydü. tozlar, atmosferin üst tabakalarına kadar sıçradı, güneş ışığını engelledi, ardından gelen soğuk ve karanlık, beşinci ve son yok oluşa sebep oldu. dinozorlar en bilindik kayıplardandı, fakat pterosaurlar ve büyük deniz sürüngenlerinin de soyları tükendi.
22. ilk primatların evrilmesi – ağaçlarda yaşamak
60-55 milyon yıl önce dinozorlar yok olduktan hemen sonra memeliler günümüz modern insanlarında da olduğu gibi, yavrularını plasenta yardımıyla rahimlerinde besleyip, büyütebilme yeteneğine sahip hale geldiler. bir süre sonra öncül plasentalı memelilerden ilk primatlar evrildi. daha sonra bu primatlar, maymunlara, kuyruksuz iri maymunlara (apelere) ve insanlara evrildi. bilinen en eski primat olan archicebus achilles, 30 gramdan fazla değildi. asya’da sıcak ve nemli yağmur ormanlarında yaşıyorlardı.
23. yüksek enerjili bitkiler – c4 fotosentezi
32-25 milyon yıl önce bitkiler fotosentez süreciyle, yüz milyonlarca yıldır güneş ışığını kullanarak şeker üretme işlemiyle meşgullerdi. görece bize daha yakın bir zamanda bazı bitkiler bu işlemi daha iyi yapabilmenin bir yolunu buldular. c4 fotosentezi, normal fotosenteze göre zor koşullarda bile çok daha etkili bir şekilde bu işlemi gerçekleştirebilmektedir. günümüzde bilim insanları, büyüyen nüfusun gıda ihtiyacını karşılayabilmek için pirincin c4 fotosentezini kullanabilmesini sağlamaya yarayan bir yol aramaktadırlar.
24. ilk hominidler – insanlığa giden yol
13-7 milyon yıl önce ilk kuyruksuz iri maymunlar (apeler), afrika’da 25 milyon yıl önce ortaya çıktı. bir noktada bu grup ayrılarak, insanlar, şempanzeler, goriller ve orangutanların ortaya çıkmasını sağladı. ne zaman bu ayrımların gerçekleştiği kesin olmamakla birlikte, bilinen en eski hominid sahelanthropus tchadensis, 7 milyon yıl önce yaşamıştır.
25. insan türü
200 bin yıl önce türümüz, homo sapiens, henüz çok gençtir. sadece son bir milyon yılın son 5’te 1’lik bölümünde var olmuşlardır. bu sürede, türümüzün doğum yeri olan afrika’dan, bütün kıtalara ve hatta uzaya kadar ulaşmışlardır. bizim yaptıklarımız belki de altıncı yok oluşa ve en hızlı iklimsel değişime neden olmuş olabilir. buna rağmen belki de dünya tarihinde yaşananları bir araya getirip, anlayabilen ilk türdür insan.