Mala zarar verme, başkasına ait bir malın yıkılması, tahrip edilmesi, yok edilmesi veya kirletilmesidir. Mala zarar verme suçu, başkasına ait malvarlığına zarar vermeye dönük hukuka aykırı müdahaleleri cezalandırmak amacıyla ihdas edilmiştir. Mala zarar verme suçu ile malvarlığı değerleri korunmak istendiğinden, bu suç “Malvarlığına Karşı Suçlar” bölümünde TCK md. 151-152 arasında düzenlenmiştir.
Mala Zarar Verme Suçu Şikayet Süresi, Zamanaşımı ve Uzlaştırma
Suçun basit şekli en temel şekli, yani en az cezayı gerektiren şeklidir. Bu suçun basit şekli şikayete tabidir. Suçun mağduru şikayet hakkını faili ve fiili öğrenmesinden itibaren 6 ay içinde kullanmalıdır.
Suçun nitelikli halleri ise daha büyük bir hukuki menfaati ihlal ettiği için daha ağır cezayı gerektiren şeklidir. Bu suçun nitelikli şekilleri şikayete tabi suçlar arasında değildir. Yani, mağdur şikayetçi olmasa bile savcılık tarafından suç kendiliğinden 8 yıllık dava zamanaşımı süresi içinde soruşturulabilir. Basit mala zarar verme suçu, taraflar arasında uzlaştırma prosedürünün uygulanmasını gerektiren suçlardandır. Uzlaşma kapsamında olan suçlarda gerek soruşturma gerekse kovuşturma aşamasında, öncelikle uzlaştırma prosedürünün uygulanması, uzlaşma sağlanmazsa soruşturmaya veya yargılamaya devam edilmesi gerekir.
Mala Zarar Verme Suçunun Unsurları
Mala zarar verme suçu ile mülkiyet hakkı korunmaktadır. Suçun konusu menkul bir mal olabileceği gibi gayrimenkul bir mal da olabilir. Yani, mağdurun cep telefonu, gözlüğü, arabası gibi menkul mallarına veya evi, arsası gibi taşınmaz mallarına zarar verilmesi hallerinde bu suç oluşur.
Mala zarar verme suçu genel kast ile işlenebilen bir suçtur. Failin mala zarar verme fiilini gerçekleştirirken özel bir amaçla hareket edip etmemesinin bir önemi yoktur.
Mala zarar verme, seçimlik hareketlerle işlenebilen bir fiildir. Mala zarar verme fiilinin kaç farklı şekilde icra edilebileceği sınırlı bir şekilde TCK md. 151’de ifade edilmiştir. Kanunda sınırlı bir şekilde sayılan eylemler dışında bu suç işlenemez.
TCK’ya göre mala zarar verme suçu, 6 farklı şekilde işlenebilir:
Malı Bozarak veya Kullanılmaz Hale Getirmek Suretiyle
Her malın bir kullanım amacı vardır. Mal, kullanım amacını veya özgülendiği hizmeti yerine getirdiği müddetçe bir değere sahiptir. Fail, icra ettiği fiili ile malın niteliğini değiştirir veya mal özgülendiği fonksiyonu yerine getiremez hale gelirse malın bozulması, kullanılamaz hale getirilmesi suretiyle mala zarar verme suçu meydana gelir.
Yıkmak Suretiyle Mala Zarar Verme
Bir malın yıkılması, malın bünyesinde ciddi değişiklikler meydana getirilmesi anlamına gelir. Yıkmak fiiliyle, malın bünyesinde malı bozmaktan daha büyük bir değişiklik meydana gelmesi kastedilmiştir. Mesela, mağdura ait bir barakanın yıkılması veya evinin dış duvarının yıkılması yıkmak suretiyle bu fıkradaki suç işlenmiş olur.
Tahrip Etme Suretiyle Mala Zarar Verme
Bir mal kendisinden beklenen yararı ancak fiziksel özellikleri ve fonksiyonu ile yerine getirebilir. Malın tahrip edilmesi fiziksel özelliklerini kaybetmesine neden olur. Bir malı tahrip etmek demek, o malı kırıp dökmek, talan ve harap etmektir. Örneğin, mağdura ait evin camlarının kırılması, evin tahrip edilmesi suretiyle suçun oluşumuna vücut verilmesi anlamına gelmektedir.
Yok Etme Suretiyle Mala Zarar Verme Suçu
Yıkılan, bozulan veya kullanılmaz hale getirilen bir mal tekrar tamir edilip fonksiyonu kazandırılabilir. Ancak failin icra ettiği fiil nedeniyle bazen malın tamir edilmesi olanağı ortadan kalkar. Malın yeniden onarılmasını veya kullanılmasını imkansız hale getirecek şekilde ve yoğunlukta işlenen fiil, yok etme suretiyle mala zarar verme suçunu oluşturur.
Kirletmek Suretiyle Mala Zarar Verme Suçu
Kirletmek dışındaki tüm fiiller malın bütünlüğünü ortadan kaldıran, malın kullanılmasını zorlaştıran veya malı kullanılmaz hale getiren fiillerdir. Mala zarar verme fiili bazen eşyanın bütünlüğüne veya fiziksel yapısına zarar vermez. Ancak eşyanın “kirletilmiş” olması nedeniyle eski hale getirilmesi çaba ve masraf gerektirir. Malın kirletilmesi halinde kirletmek suretiyle mala zarar verme suçu oluşur.
Sahipli Hayvanın Öldürülmesi Suretiyle Mala Zarar Verme Suçu
Maalesef, TCK uygulamasında sahipli hayvanlar mal olarak kabul edilmektedir. TCK md. 151/2’ye göre sahipli bir hayvanı haklı bir gerekçe olmadan öldüren kişi mala zarar verme suçu hükümlerine göre cezalandırılacaktır.
Mala Zarar Verme Suçunun Cezası
Suçun Basit Şekli
Suçun basit şeklinden kastedilen şey yukarıda açıklanan fiillerin özel mülkiyete tabi normal bir mal aleyhine işlenmesidir. Mala zarar verme suçu, basit şekliyle işlendiğinde sanığa 4 aydan 3 yıla kadar hapis cezası veya adli para cezası verilir. Suçun basit şeklinde hakim ya hapis cezası ya da adli para cezası verecektir. Her iki yaptırım aynı anda uygulanamaz.
Suçun Nitelikli Şekli
Mala zarar verme suçunun nitelikli halleri, zarar verilen eşyanın niteliğinden dolayı cezanın ağırlaştırılmasını gerektirir. Suçun;
· Kamu kurumlarına ait eşya hakkında,
· Doğal afetlere karşı korumaya özgülenmiş eşya hakkında,
· Dikili ağaç, fidan veya bağ çubuğu hakkında,
· Sulamaya yarayan veya içme suyu tesisatı hakkında,
· Siyasi Partilerin veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının mülkiyetinde veya kullanımında olan eşya hakkında,
· Grev ve lokavt hallerinde işçilerin veya işverenlerin veya sendikaların mülkiyetinde veya kullanımında bulunan eşya hakkında,
· Kamu görevlisinden görevinden dolayı öç almak amacıyla
işlenmesi halinde fail 1 yıldan 4 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Failin yakarak, yakıcı veya patlayıcı madde kullanarak, toprak kaymasına, çığ, sel veya taşkına sebep olma yoluyla, radyasyona maruz bırakarak, nükleer, biyolojik veya kimyasal silah kullanarak suçu işlemesi halinde suçun basit ve nitelikli halinin cezası bir kat arttırılır.
Cezanın Ertelenmesi, Adli Para Cezasına Çevrilmesi veya HAGB
Adli para cezası: Mala zarar verme suçunun hapis cezası, belli koşullarda adli para cezasına çevrilebilir.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması: Mala zarar verme suçu nedeniyle hükmedilen ceza hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması (hagb) kararı verilmesi mümkündür. Cezanın ertelenmesi: Mala zarar verme suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezasının ertelenmesi de mümkündür.
