Genel af, kamu davasının düşmesi veya ceza mahkumiyetinin tüm neticeleriyle birlikte ortadan kalkması sonucunu doğuran bir ceza hukuku kurumudur.
Özel af, kesinleşmiş hapis cezasının cezaevinde infaz edilmesinden vazgeçilmesi veya cezaevinde infaz edilecek sürenin azaltılması veya hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesini sağlayan bir ceza hukuku kurumudur.
Özellikle vurgulayalım ki, af, ister özel af ister genel af olsun, bir suça ilişkin özel hukuka dair taleplerin hak sahibi tarafından ileri sürülmesini engellemez. Hiçbir af türü, bir haksız fiil olan suçun varlığını ortadan kaldırmaz. Bu nedenle, özel veya genel affa rağmen suç sebebiyle mağdur olan kişiler özel hukuktan kaynaklanan maddi ve manevi tazminat davası açma haklarını süresi içinde her zaman kullanabilirler. Genel veya özel af halinde ödenen adli para cezaları veya müsadere edilen şeyler geri istenemez.
Kamuoyunda “kısmi af” , “şartlı af” şeklinde tartışılan ifadelerin hukuki bir karşılığı yoktur. Çünkü, gerek genel af gerekse özel af mahkumların bir kısmını etkileyecek biçimde düzenlenebilir.
Genel Af ile Özel Af Arasındaki Fark Nedir?
Bir affın genel af mı yoksa özel af mı olduğu, kapsadığı kişi sayısına göre değil, affın hukuki niteliğine göre belirlenir. Affın, genel af olup olmadığı, suç veya kişi sayısı bakımından kapsamının genişliğine göre değil, suçun neticeleri bakımından yarattığı etkiye göre belirlenir. Bir af, suçu tüm neticeleriyle ortadan kaldırıyorsa o af genel aftır. Genel af, suça dair kamu davasının düşmesi veya ceza mahkumiyetinin tüm neticeleriyle ortadan kalkması anlamına geldiğinden, sadece bir suça dair genel af çıkarmak dahi mümkündür. Örneğin, sadece insan öldürme suçuna dair genel af kanunu çıkarmak mümkündür. Bu durumda genel aftan sadece insan öldürme suçu nedeniyle kamu davası devam edenler veya mahkum olanlar faydalanır.
Özel af, genel aftan farklı olarak ceza mahkumiyetinin hukuki sonuçlarını ortadan kaldırmaz. Özel af, bir grup insanı etkileyecek şekilde düzenlenebileceği gibi bir kişiye özgü olarak da düzenlenebilir. Örneğin, 4616 sayılı Şartla Salıverme Kanunu “toplu özel af” niteliğindedir. Çünkü, söz konusu kanun, belli suç tipleri için hükümlünün infaz edilmesi gereken cezasından 10 yıllık indirim yapıldıktan sonra iyi halli olup olmadığına bakılmaksızın belirli bir süreyle suç işlememe koşuluyla şartla tahliyeyi düzenlemektedir. Özel af, ceza mahkumiyetinin sonuçlarını ortadan kaldırmadığından, özel aftan yararlanan kişi hakkında bazı hak kısıtlamaları devam eder. Örneğin, yağma (gasp) suçu işlemiş bir hükümlü özel affa uğrasa dahi memnu hakların iadesi kararı almadıkça milletvekili olamaz.
Genel af, hem hapis cezaları hem de adli para cezaları hakkında uygulanabilir. Oysa, özel af sadece hapis cezaları hakkında uygulanabilir.
