Nakşibendi tarikatının en aktif şeyhlerinden biri olan Şeyh Said, başlattığı isyanın lideri olarak tanınıyor. Peki, neden isyan etti?
Elazığ'ın Palu ilçesinde dünyaya gelen Said’in 6. göbekten dedesi olan Seyyîd Haşim, İran'dan Diyarbakır'a yerleşmiş ve Sultan IV. Murad tarafından öldürülmüştür. Şeyh Said, Elazığ Palu'da, Diyarbakır'da, Muş'ta ve çeşitli yerlerde eğitim gördü.
Tarikat Lideri
Şeyh Sait, babası Şeyh Mahmud Fevzi’nin vefatıyla birlikte Nakşibendi Tarikatı’nın lideri oldu. 1. Dünya Savaşı’nın çıkması ile birlikte Hınıs’a yerleşti.
Ayaklanması, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyet’ine karşı gerçekleştirilen bir tepki olarak ortaya çıkmıştır. Merkezi ve laik yönetim yerine aşiret düzenini sürdürmek isteyenlerin yol açtığı kayıtlara geçmiştir.
13 Şubat 1925'te Diyarbakır'ın Piran köyünde jandarma ile çıkan çatışma sonucunda ayaklanma başladı ve Diyarbakır kuşatıldı. Dönemin hükümetine karşı silahlı isyan girişimi sebebiyle, bastırılmak üzere devletin askerleri ile karşı karşıya geldi. Dini değerleri siyasete alet ederek laiklik ilkesini hiçe saymak ve vatana ihanet suçlarıyla cumhuriyet rejimine tehdit oluşturduğu gerekçesi ile yargılanan Şeyh Said’in isyanı 27 Nisan 1925 tarihinde yakalanmasıyla bastırıldı. İstiklal Mahkemeleri’ne sevk edilen tarikat lideri ve 50’ye yakın kişi yargılandı.
Şeyh Said, 29 Haziran 1925 yılında Diyarbakır'da idam edildi.
Ayaklanma Sonucunda Ne Kaybettik?
Şeyh Sait'in çıkardığı ayaklanma İngiltere'ye yaradı. Ayaklanma bastırıldıktan sonra Milletler Cemiyeti Meclisi, 16 Aralık 1925 tarihinde Musul konusunda İngiltere'nin isteği doğrultusunda bir karar aldı. Yani Musul Irak'a bırakıldı.
