Bu durumun aslında unutkanlık ile bir ilgisi olmaması ve aslında birçok kişi tarafından deneyimlenmesi öncelikle güzel haberimiz. Ayrıca bu durumun bilimsel bir açıklaması da mevcut.

Bir başka senaryo daha düşünelim. Diyelim ki televizyonda en sevdiğiniz diziyi izliyorsunuz ve araya reklam giriyor. Kanal değiştirmek için sağınıza solunuza baktığınızda kumandayı bulamıyorsunuz. Çaresiz annenize sesleniyorsunuz ve o size mutfak masasının üzerinde olduğunu söylüyor.

Tam yerinizden kalkmış kumandayı almaya giderken cep telefonunuz çalıyor ve arkadaşınız ile kısa bir görüşme yapıyorsunuz. Telefonla işiniz bittiğinde mutfakta olduğunuzu görüyorsunuz ancak neden burada olduğunuza dair hiçbir fikriniz olmuyor.

Kapı Etkisi Fenomeni

Beyin üzerine çalışmaların yapıldığı ilk yıllarda bilim insanları, insan hafızasının, içine deneyimlerimizi koyabileceğimiz, çok sayıda bölmeye sahip olan bir dolap gibi olduğunu düşünmüştü. Bu deneyimler sonsuza dek orada kalırdı ve bunlara göz atmak istediğimiz zaman yapmamız gereken tek şey o bölmeye gitmek ve anı kutusunu almak olurdu.

Keşke bu kadar basit olsaydı ancak elbette değil. Beynimiz çok daha sofistike ve karmaşık bir organdır ve kısa süre önce gerçekleştirilen çalışmaların da gösterdiği üzere, kişinin yaşamı boyunca değişme yeteneğine sahiptir.

İnsan anıları, açık ve doğrusal anlatımlar olmaktan ziyade süreksizdir, bu da anıların parçalara ayrıldığı ve büyük ölçüde onları oluşturan kişiye bağlı oldukları anlamına gelir. Örneğin, belirli bir olayı hatırlama şekliniz muhtemelen o olayı hatırlayan başka bir kişiden farklı olacaktır.

Gabriel Radvansky tarafından gerçekleştirilen bir dizi çalışmada, oda değiştirmenin ve kapı eşiklerinden geçmenin gerçekten de bir şeyleri unutmamıza neden olduğunu gözlemlendi.

Gerçekleştirilen ilk çalışmada araştırmacılar bir düzine katılımcıdan, ekranda görüntülenen, farklı boyutlarda 55 oda bulunan, bir sanal gerçeklik ortamında bilgisayar tuşlarını kullanarak gezinmeleri istendi. Büyük odalarda her iki uçta 2 masa bulunurken küçüklerde sadece bir masa vardı.

Her masanın üzerinde, katılımcının alması gereken bazı nesneler bulunuyordu. Katılımcıların görevi, bir nesneyi almak ve onu başka bir masaya götürmek ve onu bırakarak yenisini almaktı.

Katılımcıların açık bir kapı eşiğinden her geçişlerinde, aynı mesafeyi aynı oda içerisinde kat etmelerine (yani kapı eşiğinden geçmemelerine) kıyasla hafıza performanslarının düştüğü gözlemlendi.

Çalışmanın ikinci aşamasında araştırmacılar kapı etkisini gerçek odalar kullanarak test ettiler. Sonuç aynıydı, insanlar bir kapıdan geçtikleri zaman bir önceki nesneyi hatırlamakta zorlanıyorlardı.

Bu Fenomenin Nedeni Ne Olabilir?

Bu etkinin varlığı kanıtlanmış olsa da bilim insanları henüz sebebini anlayabilmiş değil ancak iki teori var.

İlk teoriye göre bu durum genetik hafızayla aktarılmış, geçmişten gelen bir alışkanlık. On binlerce yıl boyunca sürekli olarak tetikte olması gereken insan beyni, mekansal anlamda tüm yoğunluğunu geçmişe değil şu anda içerisinde bulunduğu ortama odaklamak konusunda kendini geliştirmiş durumda.

İkinci teoriye göreyse beyin, içinde bulunduğu ortama odaklanmak amacıyla, geçmişe dair mekansal bilgileri gereksiz görerek depolu tutmak istemiyor ve bu bilgiler bellekte geriye itiliyor. Biz de bu tür durumları hatırlamakta güçlük çekiyoruz.

Kaynak: Matematiksel