Sportif aktivite sonrası ağrı, sızlama başlar. Ağrı saatlerce, hatta bazen günlerce sürebilir. Spor sakatlıkları antrenmanların sıklık, süre ve şiddetinin artışına paralel olarak daha da artmıştır. Ayrıca spor yapılan zemin, kullanılan malzemeler, antrenman tekniği, hava şartları ve sporcunun anatomik yapısı da önemlidir. Sporcularda tek bir makro travma ile kemiklerde kırık, eklemlerde sprain ve kaslarda yırtık oluşabilir. Tekrarlayan mikro travmalar sonucu mikroskopik zedelenmeler ve bunların birikimi neticesinde aşırı kullanım tipi yaralanmalar olarak tanımlanan klinik tablolar oluşmaktadır. Bunların tipik örnekleri stress kırıkları, kompartman sendromu, lateral epikondilit, aşil tendiniti, supraspinatus tendiniti ve Jamper’s knee olarak verilebilir. Antrenmanlarda şiddet, süre ve sıklık üçlüsünden biri artınca yaralanma riski de artmaktadır. Takım Doktorları antrenman programları yapılırken bu üç faktörün göz önüne alınmasında ve oranlarının düzenlenmesinde yönlendirici olmalıdır.
Spor Sakatlıklarında Rol Oynayan Faktörler:
Spor sakatlıklarında rol oynayan faktörleri iki ana başlık altında inceleyebiliriz.
İntrensek (bireysel-kişisel) faktörler,
Extrensek (çevresel) faktörler,
Kişisel Faktörler (İntrensek faktörler):
– Fiziksel özellikler (yaş, boy, kilo, vücut yağ yüzdesi),
– Cinsiyet,
– Anatomik Faktörler;
pes planus
pes kavus
aşırı pronasyon
geni varus
geni valgus
femur boynu anteversiyonu
pelvis genişliği
tibial torsiyon
bacak boyu farklılıkları
– Fiziksel eksiklikler (kaslarda dengesizlik, kaslarda esneklik yetersizliği)
– Sakatlık sonrası erken antrenmana başlama, geçirilmiş hastalıklardan kalan sekeller
– Uykusuzluk, yetersiz ve dengesiz beslenme, infeksiyon hastalıkları
– Fiziksel uygunluk (kuvvet, sürat, dayanıklılık, çeviklik) eksikliği,
– Sporif beceri (koordinasyon) eksikliği,
– Psikolojik faktörler (konsantrasyon, riski kabullenme),
Ekstrensek faktörler:
– Antrenman hataları:
Az ısınma
Yetersiz stretching
Uzun süren antrenman
Antrenman sıklığı
Antrenmanın şiddeti
Yorgunluk
– Kötü antrenman tekniği
– Spora ilişkin faktörler (sporun tipi (kontakt-nonkontakt), sportif aktivitenin süresi, rakibin ve takım arkadaşının rolü),
– Spor yapılan alanlar ( zeminin durumu, ışıklandırma, yavaşlama ve ısınma için yeterli mesafe),
– Kullanılan malzemeler (ayakkabı, tekmelik, raket, başlık, spora özgü giysi, eldiven vs.),
– İklim koşulları (ısı, nem, rüzgarı)
– Antrenör-Teknik Direktör,
– Maç yönetimi (maç kuralları, hakemler),
Eğer spor sakatlıklarının nasıl oluştuğunu bilmek istiyorsak nedensel faktörleri gözden geçirmemiz gerekir. Spor sakatlıkları genellikle bu iki faktörün bileşkesinden oluşmaktadır ve bu iki faktör her zaman birbirlerini etkileyebilir. Hatta spor sakatlıklarının nedenlerini intrensek ve ekstrensek faktörler şeklinde ortaya koymak bile yeterli değildir. Oluşum mekanizmaları da tanımlanmalıdır. Spor sakatlıklarını Hollanda’dan Hlobil ve arkadaşları stres/kapasite modeli ile ortaya koymuşlardır. Stres çevre tarafından oluşturulan eksternal faktörleri oluştururken, kapasite kişinin bireysel özelliklerini, yapabilirliklerini ortaya koyan intrensek faktörler tarafından oluşturulmaktadır. Stres ve kapasite denge içinde olmalıdır. Koruyucu önlemler alınırken bu denge gözönünde tutulmalıdır. Ya stres azaltılmalı, ya da kapasite artırılmalıdır. Sporcunun stresi azaltılıp kapasitesi artırıldığında, sakatlık riskide azalacaktır. Bu fiziksel uygunluğu artırmakla mümkündür. Yorgunluğun hareketlerdeki koordinasyonu bozduğu ve sakatlıklara ortam hazırladığı bilinmektedir. Erken gelişen yorgunluk yetersiz aerobik dayanıklılıktan oluşmaktadır. Böylece sporcunun aerobik dayanıklılığını artırarak, hem yorgunluğu geciktirebilir, hem de hareketlerdeki koordinasyon arttırıldığı için sakatlık riski azaltılabilir.